БОЛЈАРИТЕ И МИЈАЦИТЕ САМО ЛЕГЕНДА
На долго и широко се зборува и пишува за Мијаците. Сето тоа глаголење и пишување за некои проблематики, за некои теми, пред се за нивното минато се неиздржани и неаргументирани. Лесно е да се напише, односно лесно и им е на современите пишувачи за минатото на Мијаците, едноставно да препишат и реобјават ВО ЦЕЛОСТ некоја стара книшка во која се "крие" таканаречена ТАЈНА ИСТОРИЈА. "Тајна историја" која го расветлува мијачкото античко и средновековно минато.
Едноставно добрата цел за разоткривање на некоја проблематика за минатото на луѓето од Река и Мала Река без никаква критичка обработка се претвара во виртуелан реалнос за минатото. Добрата цел се претвара во виртуелна реалност за минатото, која едноставно може да се смести во некаква нова наука, која би ја именувал како научна фантастика за минатото - за историјата на Мијаците.
Едноставно добрата цел за разоткривање на некоја проблематика за минатото на луѓето од Река и Мала Река без никаква критичка обработка се претвара во виртуелан реалнос за минатото. Добрата цел се претвара во виртуелна реалност за минатото, која едноставно може да се смести во некаква нова наука, која би ја именувал како научна фантастика за минатото - за историјата на Мијаците.
Сето ова горе напишано се должи за само една теза од многуте "прифатени", виртуелни сечени и залепени проблематики за мијачкото минато, кои се преставуваат како "ВИСТИНИТ!!!". Не само дека се преставуваат - објавуваат туку се и прифатени од многумина кои сакаат да дознаат нешто повеќе за минатото на своите прадедовци.
Таква е и темата за болјарското-аристократското потекло☆ на Мијаците. Тема едноставно реобјавувана и бомбастично преставувана како нешто кое што е вистина, нераскинлив дел од мијачкото минато.
Темата-тезата за болјарското потекло на Мијаците прв но и единствен ја објавува и пласира Георги Трајчев во своето дело "Книга за Мијаците" објавена во Софија 1941 година. Тезата за аристократското потекло на Мијаците, хронолошки, едноставно само ја цитираат некои современи пишувачи кои денес се занимаваат со мијачкото минато, без тоа да дадат била каква стручна обработка на најосновниот извор со кој Трајчев ја темели својата теза.
Книгата на Трајчев треба да се признае дека е богата со етнолошки престави, за некои карактерни особини на населението на Река, информации за минатото на манастирот Св. Јован Бигорски, за преродбата, за учебното и за револуционерното дело, за патни соопштенија.
Самиот Трајчев претендира во книгата да ни престави некаква сеопфатност, која што ја има, но сеопфатноста на самиот автор во горе наброените теми до негде е прифатлива, но, пред се за историјата на Мијачијата е попратена со голем број на недоследности и неприфатливи историски тврдрња. Недоследности кои што ни ги преставуваат голи и самите денешни современи препишувачи.
Под самиот предговор на книгата следува и делот на користена литература што е за мене одлично - дел од сеопфатна методологија на книгата, која ми послужи да се обидам да сватам како тоа е дојдено до тезата за болјарското - аристократскто минато на Мијаците.
Трајчев како училишен испектор во дебарската егзархиска епархија, се запознал со населението во Река и впечатоците решил да ги преточи во книга. Самиот Трајчев признава во книгата дека бил свесен за тешкотиите со кои ќе се соочи при подготовката на својот труд и запишал: "Темата која што ја бев избрал не беше лесна. Многу оскудна или скоро никаква литература немаше за Мијаците. Тоа што има пишувано за нив, тоа се белешки за нивниот говор, за нивната носија и за некои обичаи. Ниту еден збор, инаку, не најдов запишан кај нас...". Горе споменатото тврдење на Трајчев за немањето доволна литература се однесува пред се за историското минато. Недостик, како во негово време така и денес, на немањето историски извори - пишани и материјални кои што би ја зацврстиле секоја од неговите тези кои говорат за потеклото и целокупното средновековно минато на Мијаците. Затоа нескајќи Трајчев користи литература и историски извори кои и самиот тој не успеал со својата пишувачка вештина во целост да ги заврти. Големиот број на легенди кои што имаат и на моменти митолошки корени Трајчев, ги чул од "старците мијачки". Легендите неможел да ги потврди во ниту еден историски извор, од VI век па се до околу 1020-та година. Лутал низ кажаните легендите и објавените извори. Година (1020) од која би требало да е основата за некаквото аристократско потекло на Мијаците има јаз од скоро пет века наназат. Затоа Трајчев, и современите шкртачи, како темел за болјаракото потекло на Мијаците користи историски извор четири века по падот на Самуил.
Користењето на тој извор никој не го забранува. Објавуван е многупати. Но сепак тој извор но и цитирањето заедно со други историски теории и дела од историчари од страна на самиот Трајчев немаат никаква логика. Спојувањето на изворот (подолу повеќе за него) заедно со цитираните делови кои зборуваат за Мијаците а ги напишаче К. Јиречек во никој случај неможат да се спојат со теоријата за аристократското потекло.
К. Јиречек едноставо дава општа констатација дека Мијаците се само едно од многуте славјански племиња чие име во историаките извори не е запишано.
Нигде не се споменува било какво аристократско потекло на Мијаците, бидејќи МИЈАЦИ или МИЈАК во ниту еден историски средновековен извор не се споменува, а камо ли некаква нивна "сина крв". Уште помалку во никој историски извор неможе да се потврди било какво МЕШАЊЕ помеѓу Мијаците и дел од некаквата пребегната самуилова војска и аристократија, во недостапните планински предели на Мијците.
Се споменува и некаква надгробна плоча напишана на старогрчки јазик каде што се велин дека тука ПОЧИВА ВОЈСКОВОДЕЦ ПО ПОТЕКЛО МИЈАК. Не само што плочава нема врска со проблематикава за болјарското потекло, таа ниту негде е денес исложена, ниту е во било кое музејско депо, ниту било кој ја видел - едноставно само Благој Димитров. Само запис за нејзино постоење не може да е историски извор вреден за нејзино историско издигање - дали тоа се однесува на античкан или на средовековна историја. Ако некој физички ја задржи в'рака плочата нека не израдува!
Основната теза, основниот извор за некакво мешање помеѓу аристократија на Самуил и Мијаците Трајчев ја базира на еден историски извор; - тој го толкува дека кога "... султанот Сулејман Мехмед II, кој во 1468 година, поминувал во Охрид го сметал населението на дебарската област за БОЛЈАРИ..." (Трайчев,1941:III,стр.6) и во продолжение на реченицата го дава толку ВАЖНИОТ ИЗВОР "Гласнкъ, VII, 177 - писмото отъ Охридски Доротей до Йоанъ Стефана, Молдовски, войвода." (Трайчев,1941:III, стр.6).
Станува збор за историски извор, преписка помеѓу охридскиот архиепископ Доротеј и молдавскиот војвода Стефан Велики. Местото на овој извор заедно со цитатите кои Трајчев ги презема од други историчари во врска со бољарското потекло на Мијаците меѓусебно не се поврзуваат во ниедна историско методолошка и хронолошка реалација. Во самата преписка помеѓу архиепископот и војводата нигде во писмата не се споменати Мијаци, ниту пак било каков топоним од дебарскот или реканскиот предел.
Преписката меѓу архиепископот и војводата во основа е поради настанатиот проблем по задушување на востаноето на Скендер бег (лето 1466) од страна султанот Мехмед II Освојувачот. Проблемот е во тоа што охридскиот архиепископ не може да отпатува за Молдавија и да изврши ракоположување на нов молдавски митрополит како што барал војводата Стефан. Поради настаната ситуација со востанието на Скендер бег - општата безбедност на секому била загрозена. Во изворот се споменуваат БОЛЈАРИ но тие не се Мијаци ниту пак најмалку самуилови некакви наследници. Архиепископот Доротеј пишува за тешка состојба во ГРАДОТ Охрид (не во пошироката околина) поради која не е во можност да патува..., да постави нов митрополит во Молдавија...започна некаво несогласување помеѓу БОЛЈАРИТЕ од нашот град и црковниот клир, поради што султанот решил сите (болјари, црковните достоинсвеници и самиот архиепископ) видни охриѓани да ги пресели во Константинопол (В.И.Глигорович, Памятики XV столетия, Два письма; Врњменик Императорского московского опщтества истории и древностей российских, моск.1850 34-36.).
Самиот извор има голема важност за црковната историја на Охридската Архиепископија и црквата во Молдавија, како и со настаните поврзани со востанието на Скендер бег и целокупните последици од неговото задушување.
По 1466/67 година забележани се големи поместувања во однос на намалување на населениети како и уништувањето пред се на помали населби во пределите на реканската нахија како последица од задушувањето на востанието. Затоа сведочат и османлиските пописни дефетеи од 1466/67/68 година каде се забележани голем број на селски населби како пусти ненаселени. Треба да се прифати фактот дека поместувањето на населението - внатрешната миграција по востанието е масовна но пред се надвор од пределите на реканската и жупската област кои биле погодени во текот на целиот период од востанието. Може да има движење на населението од реканската област кон другите предели на Македонија во голема мера но исто така и од околината на Охрид кон Река но во помала мера, бидејќи самата околина на Охрид е помалку погодена од востанието. Можно е дел од реканското население, иако тоа не е споменато во ниту еден извор од овој период , заедно со населението од другите предели од Зап.Македонија да било преселено во Тракија и Мала Азија - голем знак прашалник; нема цврсти извори.☆☆
Обидот за пласирање на тезата за болјарското потекло на Мијаците од страна на Трајчев, но и во денешно време од некои македонски писатели, е неоснована од било која историска методологија и логика. Тезата едноставно е само една обична легенда и ако легендата има свој автор.
Автор Мојсо Поповски
текстот е во подготовка - се извинуваме за граматички и правописнингрешки
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА
-Г.Трајчев, "Книга за Мијаците", Софија 1941.
-В.И.Глигорович, Памятики XV столетия, Два письма; Врњменик Императорского московского опщтества истории и древностей российских, моск.1850.
-С.Ковиловски, "Г.Трајчев како просветен деец, книжевник и публицист" Институт за македонска литература, УДК929, УКиМ, Ск.,стр.90.
---------------'
☆феудалец земјопоседник, припадник на повисок слој.
☆☆ Подоцна се забележани низа на локални буни во Дебарската каза, односно во нахијата Река. Овие бунтови во Реканската нахија, од 1560 до 1609 година, биле насочени против турската централна власт, односно против турските власти во самата нахија и Дебарската каза. Овде ќе дадам три примери на буни од Реканската нахија. Во пролета 1583 година селаните од Дебарската каза се одметнале и не сакале да ги плаќаат своите феудални давачки. Овој бран на ненаплаќање на давачките се проширил и во 22 други села во Охридскиот санџак. Во султанската наредба се бара “да бидат убиени бунтовниците, а нивните жени и деца да се заробат”. Дванаесет години подоцна, во 1595 година, во нахијата Река, поточно во селата Штировица, Стрезимир, Кичиница, Ничпур, Нистрово и Трница селаните заедно со неколку арнаути-тајфи од овој крај се креваат на буна. Се доаѓа до информација-извор дека тогаш се кренале околу 10000 бунтовници (оваа бројка е претерана). Исто така во еден документ од 1609 година се вели дека Реканската нахија, како и целата Дебарска каза, и сето нејзино христијанско население се кренало на бунт, што може да Реканскиот крај се бунтувал постојано околу триесетина години (26 години). Бунтовите во Реканската нахија продолжиле и понатаму, сега веќе скоро половина век, и не можеле целосно да се задушат. (ИНИ, ИСТОРИЈА НА МАКЕДОНСКИОТ НАРОД, том II, Скопје 1998)
Темата-тезата за болјарското потекло на Мијаците прв но и единствен ја објавува и пласира Георги Трајчев во своето дело "Книга за Мијаците" објавена во Софија 1941 година. Тезата за аристократското потекло на Мијаците, хронолошки, едноставно само ја цитираат некои современи пишувачи кои денес се занимаваат со мијачкото минато, без тоа да дадат била каква стручна обработка на најосновниот извор со кој Трајчев ја темели својата теза.
Книгата на Трајчев треба да се признае дека е богата со етнолошки престави, за некои карактерни особини на населението на Река, информации за минатото на манастирот Св. Јован Бигорски, за преродбата, за учебното и за револуционерното дело, за патни соопштенија.
Самиот Трајчев претендира во книгата да ни престави некаква сеопфатност, која што ја има, но сеопфатноста на самиот автор во горе наброените теми до негде е прифатлива, но, пред се за историјата на Мијачијата е попратена со голем број на недоследности и неприфатливи историски тврдрња. Недоследности кои што ни ги преставуваат голи и самите денешни современи препишувачи.
Под самиот предговор на книгата следува и делот на користена литература што е за мене одлично - дел од сеопфатна методологија на книгата, која ми послужи да се обидам да сватам како тоа е дојдено до тезата за болјарското - аристократскто минато на Мијаците.
 |
| Книга за Мијаците, Г. Трајчев, Софија, 1941г. |
Користењето на тој извор никој не го забранува. Објавуван е многупати. Но сепак тој извор но и цитирањето заедно со други историски теории и дела од историчари од страна на самиот Трајчев немаат никаква логика. Спојувањето на изворот (подолу повеќе за него) заедно со цитираните делови кои зборуваат за Мијаците а ги напишаче К. Јиречек во никој случај неможат да се спојат со теоријата за аристократското потекло.
К. Јиречек едноставо дава општа констатација дека Мијаците се само едно од многуте славјански племиња чие име во историаките извори не е запишано.
Нигде не се споменува било какво аристократско потекло на Мијаците, бидејќи МИЈАЦИ или МИЈАК во ниту еден историски средновековен извор не се споменува, а камо ли некаква нивна "сина крв". Уште помалку во никој историски извор неможе да се потврди било какво МЕШАЊЕ помеѓу Мијаците и дел од некаквата пребегната самуилова војска и аристократија, во недостапните планински предели на Мијците.
 |
| факсимил, лист 16/20, дел од преписката помеѓу архиепископот Доротеј и војводата Стефан Велики |
Основната теза, основниот извор за некакво мешање помеѓу аристократија на Самуил и Мијаците Трајчев ја базира на еден историски извор; - тој го толкува дека кога "... султанот Сулејман Мехмед II, кој во 1468 година, поминувал во Охрид го сметал населението на дебарската област за БОЛЈАРИ..." (Трайчев,1941:III,стр.6) и во продолжение на реченицата го дава толку ВАЖНИОТ ИЗВОР "Гласнкъ, VII, 177 - писмото отъ Охридски Доротей до Йоанъ Стефана, Молдовски, войвода." (Трайчев,1941:III, стр.6).
Станува збор за историски извор, преписка помеѓу охридскиот архиепископ Доротеј и молдавскиот војвода Стефан Велики. Местото на овој извор заедно со цитатите кои Трајчев ги презема од други историчари во врска со бољарското потекло на Мијаците меѓусебно не се поврзуваат во ниедна историско методолошка и хронолошка реалација. Во самата преписка помеѓу архиепископот и војводата нигде во писмата не се споменати Мијаци, ниту пак било каков топоним од дебарскот или реканскиот предел.
Преписката меѓу архиепископот и војводата во основа е поради настанатиот проблем по задушување на востаноето на Скендер бег (лето 1466) од страна султанот Мехмед II Освојувачот. Проблемот е во тоа што охридскиот архиепископ не може да отпатува за Молдавија и да изврши ракоположување на нов молдавски митрополит како што барал војводата Стефан. Поради настаната ситуација со востанието на Скендер бег - општата безбедност на секому била загрозена. Во изворот се споменуваат БОЛЈАРИ но тие не се Мијаци ниту пак најмалку самуилови некакви наследници. Архиепископот Доротеј пишува за тешка состојба во ГРАДОТ Охрид (не во пошироката околина) поради која не е во можност да патува..., да постави нов митрополит во Молдавија...започна некаво несогласување помеѓу БОЛЈАРИТЕ од нашот град и црковниот клир, поради што султанот решил сите (болјари, црковните достоинсвеници и самиот архиепископ) видни охриѓани да ги пресели во Константинопол (В.И.Глигорович, Памятики XV столетия, Два письма; Врњменик Императорского московского опщтества истории и древностей российских, моск.1850 34-36.).
 |
| факсимил, лист 19/20 дел од преписката помеѓу архиепископот Доротеј и војводата Стефан Велики |
По 1466/67 година забележани се големи поместувања во однос на намалување на населениети како и уништувањето пред се на помали населби во пределите на реканската нахија како последица од задушувањето на востанието. Затоа сведочат и османлиските пописни дефетеи од 1466/67/68 година каде се забележани голем број на селски населби како пусти ненаселени. Треба да се прифати фактот дека поместувањето на населението - внатрешната миграција по востанието е масовна но пред се надвор од пределите на реканската и жупската област кои биле погодени во текот на целиот период од востанието. Може да има движење на населението од реканската област кон другите предели на Македонија во голема мера но исто така и од околината на Охрид кон Река но во помала мера, бидејќи самата околина на Охрид е помалку погодена од востанието. Можно е дел од реканското население, иако тоа не е споменато во ниту еден извор од овој период , заедно со населението од другите предели од Зап.Македонија да било преселено во Тракија и Мала Азија - голем знак прашалник; нема цврсти извори.☆☆
Обидот за пласирање на тезата за болјарското потекло на Мијаците од страна на Трајчев, но и во денешно време од некои македонски писатели, е неоснована од било која историска методологија и логика. Тезата едноставно е само една обична легенда и ако легендата има свој автор.
Автор Мојсо Поповски
текстот е во подготовка - се извинуваме за граматички и правописнингрешки
КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА
-Г.Трајчев, "Книга за Мијаците", Софија 1941.
-В.И.Глигорович, Памятики XV столетия, Два письма; Врњменик Императорского московского опщтества истории и древностей российских, моск.1850.
-С.Ковиловски, "Г.Трајчев како просветен деец, книжевник и публицист" Институт за македонска литература, УДК929, УКиМ, Ск.,стр.90.
---------------'
☆феудалец земјопоседник, припадник на повисок слој.
☆☆ Подоцна се забележани низа на локални буни во Дебарската каза, односно во нахијата Река. Овие бунтови во Реканската нахија, од 1560 до 1609 година, биле насочени против турската централна власт, односно против турските власти во самата нахија и Дебарската каза. Овде ќе дадам три примери на буни од Реканската нахија. Во пролета 1583 година селаните од Дебарската каза се одметнале и не сакале да ги плаќаат своите феудални давачки. Овој бран на ненаплаќање на давачките се проширил и во 22 други села во Охридскиот санџак. Во султанската наредба се бара “да бидат убиени бунтовниците, а нивните жени и деца да се заробат”. Дванаесет години подоцна, во 1595 година, во нахијата Река, поточно во селата Штировица, Стрезимир, Кичиница, Ничпур, Нистрово и Трница селаните заедно со неколку арнаути-тајфи од овој крај се креваат на буна. Се доаѓа до информација-извор дека тогаш се кренале околу 10000 бунтовници (оваа бројка е претерана). Исто така во еден документ од 1609 година се вели дека Реканската нахија, како и целата Дебарска каза, и сето нејзино христијанско население се кренало на бунт, што може да Реканскиот крај се бунтувал постојано околу триесетина години (26 години). Бунтовите во Реканската нахија продолжиле и понатаму, сега веќе скоро половина век, и не можеле целосно да се задушат. (ИНИ, ИСТОРИЈА НА МАКЕДОНСКИОТ НАРОД, том II, Скопје 1998)