Лазарополе – Рубрика Јазик и говор

Со поддршка од страна на проф. д-р Љубица Кардалеска-Радојкова (автор на книгата ,,Мојот прв зборовник од Лазарополе”) овозможена е соработка со Македонската академија на науките и уметностите и со Институтот за македонски јазик ,,Крсте Мисирков”. 

Имено, во тек се дополнителни потфати од сферата на лингвистиката, поврзани со сочувување и приопштување на дијалектните особености и специфики на локалниот говор.

Во Македонската академија на науките и уметностите, во Истражувачкиот центар за ареална лингвистика е предаден видео запис заради негова обработка (издвојување аудио запис и транскрипт) и поставување на дигиталната мапа на дијалекти. Во записот, забележан од нејзиниот внук Мојсо Поповски, на изворниот дијалект говори г-ѓа Марица Гиновска Поповска.

Исто така, продолжува соработката со Институтот за македонски јазик ,,Крсте Мисирков”, со работа на лексикографски труд заснован на богат список заглавни единици обезбедени од Слободан Шошкоски.


ПОВРЗАНИ СТРАНИЦИ

*Дигитална збирка збирка на текстови од македонски дијалекти.

*Текстови од македонските дијалекти.

*Прашалник за собирање дијалектен материјал.


проф. д-р Љубица Кардалеска-Радојкова


ОСОЈ ВО ТУРСКИТЕ ПОПИСНИ ДЕФТЕРИ ОД XV-XVI ВЕК

ОСОЈ (Мала Река), древен, христијанско село источно од Дебар, во нахијата Река; 1467г. пусто-ненаселено; 1536-1539г. – 19 семејства, 2 неженети и 1 вдовица; 1583г. – 40 семејства и 11 неженети.

ДЕРВЕН
Покрај дадените пописни информации за селото Осој даден е податокот дека селото е ДЕРВЕН. Во податоците за реканските села ќе го сретнете и називот ДЕРВЕН (деренџиско село). Називот дервен преставува предосманска институција, служба, која што ја вршеле дрвенџии. Оваа служба ја задржале и турските власти.
пописен дефтер

Службата на дервенџиите се состоела од чување на одделни делови од патишта кои, во близина на нивните населби, минувале низ клисури (дервени) и, воопшто, низ тешко проодни и опасни планински места. Дервенџиската служба претежно ја вршеле христијани, макар што многу ретко со оваа служба се занимавале и муслимани. Врз себе ја превземале одговорноста за животот и за имотот на патниците во секторот од патот што им бил определен за чување. Отпрвин тоа задолжение паѓало врз сето машко население од дервенските села, а кон средината на XVI век била извршена реорганизација на службата, со тоа што само дел од жителите на тие села, 30 или 60, а многу ретко 90, па и 120 лица ја вршеле двенџиската служба. На секој дервенџија му било загарантирано правото од страна на Османлиската држава да носи оружје. Ова право е само еден дел од малкуте примери каде што христијаните во империјат имале право да носат оружје.

БРОЈНАТА СОСОТОЈБА НА НАСЕЛЕНИЕТО ВО ОСОЈ ВО ПЕРИОДОТ ОД XV ДО XVI ВЕК

Според дадените податоци за селото Осој, користејќи се со еден историски метод, можеме ПРИБЛИЖНО да одредиме колку жители броело селото во дадените пописни години. Треба да се има предвид дека во турските пописни дефтери никогаш не можеме да најдеме вкупна бројка жители, како на едно село така и на некоја поголема турска административна област. Во дефтерите редовно е присутен бројот на семејствата, неженетите и на вдовиците.
црква Св.Ѓорѓи, Осој

Но никогаш вкупниот број на лица во едно семјество, на жители на попишаното-попишаните села, а со тоа и на вкупниот број на жители на нахијата, казата и тн. За да може врз основа на ваквите податоци да се добие вкупниот број на лица во едно семјество, што понатаму е основа за пресметување на демографските состојби во едно село, во еден предел и во целата земја, потребно е според вообичаените стандарди во историската наука, бројот на семејствата да се помножи со коефицентот пет и на тоа да се додаде бројот на вдовиците, помножено со коефициентот четири. Имено, се смета дека едно тогашно комплетно смејство, маж, жена и нивните деца, во просек броело пет до шест лица, а вдовичиното (некомплетно) семјство броело еден член помалку (четири до пет лица). Бројот на неженетите не се земал предвид, бидејќи тие веќе еденаш се вклучени во комплетното семејство. (Дадената бројка на семјства во овој случај ја множиме со коефицентот 5. Бројот на вдовици го множиме со коефицентот 4. Бројот на неженети не се зема во предвид при изведување на вкупниот-приближен број на население).
Приближната бројка на вкупното население на селото Осој според пописните дефтери е следна:
1536-1539г. – 12 семејства и 1 неженет /// 12*5=60 жители;
1583г. – 40 семејства и 11 неженети /// 40*5=200 жители;

ПОПИСОТ ОД 1467г. - ОСОЈ ПУТО НЕНАСЕЛЕНО

Од сето ова погоре напишано, можеме да заклучи дека селото Осој во минатото ја вршело значајната функција - дервенџиство. Осој е едно од постарите мијачки населби иако во пописните дефтери од 1467 година е заведено како пусто, ненаселено. За разлика од другите села од реканската нахија Осој  во подоцнежните пописи е повторно регистрирано како жива населба, за разлика од примерот на селото Главино Село кое во дефтерот од 1467 година  е регистрирано како пусто-ненаселно и во другите пописни дефтерот веќе не го среќаваме.
навлегување на
Османлиите во Река
и Дебар (1446-1467)


Осој непрекинато живее, од 1467 година, според пишаните историски извори, се до денес. Во Пописните дефтеер од 1467 година во најблиската населба на Осој, селото Могорче заведени се само 5 семејства а во селото Сушица 4 семејства. 

Пописните дефтери од 1467 година се доста интересни. Ако се погледнат податоците од пописните дефтери и за другите мијачки села ќе се забележи дека многу од денешните постоечки села во 1467 година се пусти, ненаселени-напуштени. Ова е последица од востанието на Скендер-бег. За време на пописот на пошироката дебарска, струшко-дримколска и кичевска област, кој бил извршен непосредно по нејзината реокупација од турската војска, во 1467 година, голем број од села од пределските целини (нахии) Горни Дебар, Река и Кичевската нахија останале пусти Над 30 населби-села, пусти-ненаселени. Карактеристично е, притоа, што запустените населби обично биле групирани во оделни региони, како што е случајот со населбите од Мала Река. Тоа секако било последица од поразот на востаниците на Скендер-бег, со кои турските пацифактори жестоко се пресметувале. Ова се настани доста одалечени од времето на првичното навлегување на турската војска во дебарско-реканскиот крај, но добро ги илустрираат последиците за оние делови од овој крај кои енергично одбивале да се покорат. 

АРХЕОЛОШКИ НАОДИ
Крст или Св.Арангел е археолошки наоѓалиште во селото Осој на 500 метри југоисточно од селото, во непосредна близина на црквата Св.Арангел. При проширување на црквата (1925г) биле откриени темели од постар објект, а околу нив гробови градени од камени плочи, поставени во правец исток-запад. Археолошкото наоѓалиште во Осој е евидентирано во 1996 година на Археолошка карта на Република Македонија. Според обработените податоци станува збор за наоѓалиште од доцниот сред век и наодите од црквата и некрополата грубо се поставуваат хронолошки во периодот од 1300 до 1453 година.
подготвил Мојсо Б. Поповски


© 2008-2023 lazaropolee.blogspot. All rights reserved
Превземањето на содржините од
 lazaropolee.blogspot.com ®
 е дозволено доколку се наведе изворот
 со линк од блогот: 
статијата, фотографија или видео  
кое се превзема (максимум 60-100 зборови).

"Слово надгробное заради да не плачат" 1866 година од Панајот Гиновски

Во црквата во Лазарополе се до 31.VII.2022 година се чуваше [1] ракопис од Панајот Крстевич Гиновски. Ракописот претставува надгробни слово напишано на македонски народен говор-малорекански (мијачки) дијалект

Ракописот содржеше (до летото 2016г.) вкупно 12 страници т.е. 6 испишани листови , 22.5 x 17sm. Писмото е полууставно од печатен тип, само на првата курзив. Правописот е под влијание на руско-црковнисловенскиот со ѧ, ъ, ь, ю, ѡ, ьı, ї и ћПокрај Ћ се употребува и К, како на пример: ћа дает, ке платите, ке ме покриете, ћа ме носат и др. На првата страница авторот на овој ракопис ја дава следната белешка: "Въ лѣто отъ Адама, ҂ЗΤОД (7374), отъ Хр(и)ста ҂АѠѮЅ (1866)...", годината кога е напишан овој текст - 1866 година

Творбата носи наслов "Слово надгробное  заради да не плачатъ", и според тематиката е слично со ракописот од 1865 година на  Костадин Мартинов Димкоски со наслов "Слово на мртви погребение". Во почетокот од ракописот се дава утеха дека секој што се родил и ќе умре, или поточно еве како почнува авторот: "Бл(а)гословениьІ Хр(и)стіанниьІ, (или братіѧ хр(и)стіанниьІ) слушайте сьІ народ бл(а)гочестивьІй, немат[2] на овѧ векъ човекъ ѿо се родил и да не оумретъ[3] кой сѧ родилъ и ке оумретъ." (л.2). Потоа се кажува дека и пророците, апостолите и сите светци, цареви и кнезови умреле, т.е. сите што се родиле не останале. "І азъ денеска оумирамъ сосъ тѣло (снога)[4], а сосъ д(у)ша живеѧмъ." (л.2), се вели во текстот и понатаму низ целото слово се зборува од името на покојникот. Се зборува како се спасил од овдешниот лажовен свет и како "Сега во овѧ гробъ, немат лога[5], нематъ краденѣ, нематъ инатъ, нематъ лошо зборвенѣ, нематъ завистъ, нематъ лицемѣрїе, нематъ фодулокъ, нематъ лутина, нематъ гарастъ, држенѣ..." итн. (л.3). Се обраќа кон своите роднини и пријатели и вели: "Що ме жалите мене и що ме плачете, не требат да ме плачете ..." (л.3). 

На секоја страница во форма на фуснота со ситно курзивно писмо има дополненија и објаснувања на текстот од соодветната страна.

фрагмент,фото
2016

На крајот од Словото со ситен курзив авторот на ракописот ја оставил следната белешка: "Галичникъ 1866, марта 9 ден. Азъ Панаіотъ Крстевичъ, писахъ сїе Надгробное слово, святаму Великомаченик Геогію, во храма его святому у село Лазарополе. Ревностію вѣрю хрїстїскою, въ душевную ползи чоловѣкомь, във помяиеииье мое завѣщанїе (имркъ) къ  служители с(ве)тому.". Од записот јасно се гледа дека овој ракопис го напишал Панајот Крстевич Гиновски (1841-1886) во 1866 година во Галичник за потребите на црквата Св. Ѓорѓија во Лазарополе. Според времето кога е пишуван ракописот "Слово надгробное заради да не плачат" од црквата во Лазарополе, преставува најстар познат ракопис на Панајот Гиновски (забел.М.П.). "Слово надгробное заради да не плачат" е напишан 1866 година, а веднаш наредната година 1867 заедно со татка си, Панајот ја препишал "Ерменијата". Важноста на овој ракопис од Панајот Гиновски му нараснува ако се земе предвид дека тоа е прв текст (забел.М.П) на македонски народен говор-малорекански дијалект напишан од самиот автор. 

автор Мојсо Б. Поповски

[1] Црковниот одбор при храмот Св.Ѓорѓија-Лазарополе на 31.VII.2022 година донесува одлука целокупниот книжен фонд на црквата да ги додели на манастирската библиотека при манастирот Св.Јован Бигорски. Оваа одлука е еднострана без консултација со надлежните државни институции за заштита на историско-културните добра на Македонија. Целокупниот движен и недвижен имот на црквата во Лазарополе е под заштита на државата (од 30.IX.2014 под бр.533 список на објекти кои се прогласуваат за културно наследство на Македонија; или ако милувате таа е заштитена уште од 02.VIII.1841 во аманет од наишите стри), но не е под заштита на било која црковна институција а најмалку на манстирот. Верувам дека ова незаконито "предавање и чување на книгите" во најбрзо време ќе биде тивко "исправено", онака тивко како што беше предаден севкупниот книжевен фонд, книгите да бидат вратени во лазоровската црковна библиотека.; [2]немате - нема; [3]оумретъ-умрет-умре; [4]снога-снага; [6]лога-лага.

ПОВРЗАНИ ТЕКСТОВИ⬇️⬇️

Слово на мртви погребение од 1865г.

Натпис од 1837г. на Требник


Панајот Гиновски
Панајот Крстевич Гиновски
1842-1886


© 2008-2023 lazaropolee.blogspot. All rights reserved
Превземањето на содржините од
 lazaropolee.blogspot.com ®
 е дозволено доколку се наведе изворот
 со линк од блогот: 
статијата, фотографија или видео  
кое се превзема (максимум 60-100 зборови).

ТЕШКИОТ ЖИВОТ НА ЛАЗОРОВЕЦОТ

Povratesko,s. Lazaropole

Macedonia Time Lapse - Sunset after Snowfall HD - Lazoropole - Kolevski Voislav - Vojce

Macedonia Time Lapse - Panorama of Lazoropole HD *** Kolevski Voislav - Vojce

ИЛИНДЕН 2012_МАЈОВЦИ_МАНУКОТ

Lazaropole Sokolica Лазарополе Соколица

Крсте Коловски - автор на фреските од Св. Димитрија

Св. Јован Бигорски

Св. Јован Бигорски
www.bigorski.org.mk

MAKEDONIJA PAT

MAKEDONIJA PAT
МАКЕДОНИЈА ПАТ

Македонско Друштво "ИЛИНДЕН"-Тирана

Македонско Друштво "ИЛИНДЕН"-Тирана
www.ilinden-tirana.com

Да го спасиме сливното подрачје на Мала Река!

Да го спасиме сливното подрачје на Мала Река!
Да го спасиме сливното подрачје на Мала Река! ДАДЕТЕ ВАШ ПРИДОНЕС, ПОТПИШЕТЕ ЈА ПЕТИЦИЈАТА! Save Nacional Park Mavrovo!!! Make your contribution please SIGN THE PETITION!

Blog Post